Historia Pojezierza Brodnickiego

Bogata jest historia ziem Pojezierza Brodnickiego. Znaleziska archeologiczne wskazują, że teren zamieszkały był już u schyłku paleolitu. W Mszanie na brzegu Drwęcy odkryto bogate w znaleziska mezolityczną osadę i cmentarzysko sprzed 9 000 lat. W okresie kształcenia się państwowości polskiej, na pograniczu ziemi michałowskiej i chełmińskiej ścierały się wpływy Słowian, Bałtów, Prusów i Jaćwingów. We wczesnym średniowieczu obszar znalazł się w obrębie wczesnopiastowskiej monarchii Bolesława Chrobrego. W 1222r. książę mazowiecki Konrad nadał biskupowi Chrystianowi kilka wsi z ziemi michałowskiej jako uposażenie biskupstwa. Graniczny charakter tych wsi do dzisiaj zaznacza się w krajobrazie ciągiem wyniosłych grodzisk (Niewierz, Bobrowe, Chojno, Jabłonowo Pomorskie, Nowy Dwór, Płowęż). W 1231r. biskup cystersów Chrystian przekazał we władanie zakonu krzyżackiego ziemię chełmińską, a na początku XIV w. podobny los spotkał ziemię michałowską. W okresie panowania krzyżackiego obszar Pojezierza wchodzi w skład komturii brodnickiej. W 1397r. do walki z uciskiem krzyżackim powstało z inicjatywy Mikołaja z Ryńska „Towarzystwo

Jaszczurcze”, a w 1440r. „Związek Pruski”. Po II pokoju toruńskim w 1466r. ziemie chełmińska i michałowska wróciły do Polski. W utworzonym w ramach województwa Chełmińskiego – powiecie michałowskim znalazły się m. in. Brodnica, Kurzętnik i Nowe Miasto Lubawskie. Brodnica była miastem królewskim i siedzibą starostwa. Starostami brodnickimi było kilka kobiet z rodzin królewskich. Najbardziej dla miasta i ziemi michałowskiej zasłużona była siostra Zygmunta III Wazy – Anna Wazówna. Ziemia michałowska była kilkakrotnie zajmowana i pustoszona przez wojska szwedzkie. W okresie zaborów obszar Pojezierza wcielony został do Prus, a wrócił do macierzy w wyniku traktatu wersalskiego w 1920r. Lata okupacji hitlerowskiej to okres terroru i eksterminacji mieszkańców ziemi michałowskiej, a w szczególności inteligencji. Gęsta jest sieć miejsc upamiętniających straconych i pomordowanych. Mimo terroru okupanta na terenie Pojezierza działał ruch oporu, związany głównie z Armią Krajową.

 

Autor tekstu: Henryk Miłoszewski Prezes PTTK Oddziału Miejskiego w Toruniu.

 

 Zabytki Brodnicy:

  •     Gotycki kościół św. Katarzyny budowany od ok. 1285,
  •     Ruiny zamku krzyżackiego z 1-2 ćwierci XIV w., rozbudowywanego w 4 ćw. XIV w. i 1415 i
  •     Fragment ratusza z końca XIV w.
  •     Pałac Anny Wazówny z II połowy XVI wieku,
  •     Fragmenty średniowiecznych murów miejskich z XIV i XV w., w tym Brama Chełmińska i wieża Bramy Mazurskiej
  •     Spichlerze barokowe z XVII w.
  •     Barokowy zespół : kościół NMP z lat 1752-61 i klasztor
  •     Dawny kościół ewangelicki z ok. 1850 r., wg proj. Stanisława Hebanowskiego (obecnie tzw. kościół szkolny)
  •     Kościół św. Jerzego – obecnie nieistniejący
  •     Rynek miejski o nietypowym kształcie (często błędnie opisywany jako trójkątny, co wiąże się z Legendą o brodnickim rynku)